MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH HỌC TỐT PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 4
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH HỌC TỐT
PHÂN MÔN LUYỆN TỪ VÀ CÂU LỚP 4
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Lý do chọn đề tài
Mục tiêu của môn Tiếng Việt trong chương trình tiểu học là hình thành và phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong môi trường hoạt động của lứa tuổi.
Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng nhất của con người. Con người học ngôn ngữ từ thuở còn thơ và suốt cuộc đời không ngừng trau dồi ngôn ngữ cho mình. Qua những năm đứng trên bục giảng, tôi nhận thấy hầu như tất cả giáo viên đều rất coi trọng môn Tiếng Việt, dành rất nhiều thời gian cho môn học nhưng chất lượng môn Tiếng Việt vẫn chưa đạt như mong muốn.
Luyện từ và câu là phân môn của môn Tiếng Việt, thông qua phân môn này, học sinh biết: Mở rộng và hệ thống hóa vốn từ, trang bị cho học sinh một số hiểu biết cơ bản về từ và câu. Rèn cho học sinh kĩ năng dùng từ và câu, sử dụng dấu câu phù hợp. Bồi dưỡng học sinh thói quen dùng từ đúng, nói và viết thành câu. Có ý thức sử dụng Tiếng Việt trong văn hóa giao tiếp. Có lẽ vì thế mà môn Luyện từ và câu trong sách Tiếng Việt lớp 4 thường được đánh giá là khô khan, trừu tượng trong các phân môn của Tiếng Việt.
Trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy các em thường không thích môn học này. Sau khi nghiên cứu tôi thấy, nội dung phân môn Luyện từ và câu là phù hợp với năng lực nhận thức của các em. Nếu người giáo viên có phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực, tổ chức hướng dẫn các hoạt động một cách linh hoạt, nhẹ nhàng, thì các em sẽ rất hứng thú, chủ động nắm chắc kiến thức.
Vậy làm thế nào để giúp các em học tốt phân môn luyện từ và câu góp phần nâng cao chất lượng của môn Tiếng Việt?
Trong khuôn khổ bài viết này, tôi mạnh dạn trình bày: “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn luyện từ và câu lớp 4” mà tôi đã rút ra trong quá trình dạy học.
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Nâng cao chất lượng học Tiếng Việt nói chung và phân môn Luyện từ và câu lớp 4 nói riêng.
- Rèn kĩ năng nói đúng, nói hay, sử dụng đúng từ ngữ trong nói và viết qua đó giáo dục cho học sinh lòng tự hào, yêu quý và ý thức giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn Luyện từ và câu cho học sinh lớp 4 ở trường tiểu học.
1.4. Đối tượng khảo sát thực nghiệm
- Các phương pháp dạy học Tiếng Việt.
3
- Một số dạng bài tiêu biểu trong phân môn Luyện từ và câu ở lớp 4.
1.5. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng những phương pháp sau:
- Phương pháp thu thập tài liệu.
- Phương pháp điều tra thực trạng.
- Phương pháp thực nghiệm.
- Phương pháp nghiên cứu.
- Trao đổi, tọa đàm với đồng nghiệp cùng cấp học.
- Phương pháp đọc sách tham khảo tài liệu.
1.6. Phạm vi và thời gian nghiên cứu
1.6.1. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là phân môn Luyện từ và câu lớp 4 tại trường tiểu học.
1.6.2. Thời gian nghiên cứu
Đề tài này được áp dụng trong năm học: 2020 – 2021 và đang tiếp tục áp dụng cho năm học 2021 – 2022.
2. NỘI DUNG
2.1. Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu
2.1.1. Cơ sở lí luận
Phân môn Luyện từ và câu ở Tiểu học thực hiện ba nhiệm vụ: giúp học sinh phong phú hoá vốn từ, chính xác hoá vốn từ và tích cực hoá vốn từ
Trong ba nhiệm vụ cơ bản nói trên, nhiệm vụ phong phú hoá vốn từ, phát triển, mở rộng vốn từ được coi là trọng tâm. Bởi vì, đối với học sinh tiểu học, từ ngữ được cung cấp trong phân môn Luyện từ và câu giúp các em hiểu được các phát ngôn khi nghe - đọc.
Ở lớp 4, phân môn Luyện từ và câu còn có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh một số khái niệm có tính chất cơ bản ban đầu về cấu tạo từ và nghĩa của từ trong Tiếng Việt.
2.1.2. Cơ sở thực tiễn:
Nội dung chương trình, yêu cầu kiến thức, kĩ năng của phân môn Luyện từ và câu lớp 4.
* Nội dung chương trình
Học kỳ I: 5 chủ điểm.
Học kỳ II: 5 chủ điểm
* Yêu cầu về kiến thức
- Mở rộng và hệ thống hóa vốn từ.
- Trang bị các kiến thức giảng dạy về từ và câu: Từ, cấu tạo từ, từ loại.
- Các kiểu câu: Câu hỏi, câu kể, câu khiến, câu cảm.
- Thêm trạng ngữ trong câu: Trạng ngữ chỉ thời gian, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện.
- Các dấu câu: dấu hỏi, dấu chấm, dấu ngoặc kép, dấu gạch ngang, ...
4
* Yêu cầu về kĩ năng
- Từ: Nhận biết được cấu tạo của tiếng, từ, từ loại, đặt câu với những từ đã cho.
- Câu: Nhận biết các kiểu câu, các trạng ngữ, tác dụng của dấu câu, đặt câu theo mẫu. Viết đoạn văn với dấu câu thích hợp.
2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu
- Chương trình của phân môn Luyện từ và câu lớp 4 khá sinh động, phong phú và đa dạng. Nhiều dạng bài mới phù hợp, gần gũi với sở thích, tâm lí của học sinh lớp 4. Song để học sinh nói đúng, sử dụng đúng từ ngữ trong khi nói cũng như khi viết đã là một điều rất khó và để các em có thể nói hay lại càng khó hơn.
- Năm học: 2020-2021, lớp tôi chủ nhiệm có 35 học sinh. Để biết được cụ thể số lượng học sinh nói đúng, sử dụng linh hoạt từ ngữ nói và viết khi học phân môn này của lớp ra sao. Ngay từ khi mới nhận lớp tôi đã tự tổ chức kiểm tra cho 35 học sinh. Kết quả điều tra cụ thể như sau:
Bảng thống kê trước khi áp dụng
Tổng số HS | Khả năng dùng từ ngữ còn hạn chế | Dùng từ ngữ đúng khi nói và viết | Dùng từ ngữ linh hoạt khi nói và viết | |||
Số HS | Tỉ lệ | Số HS | Tỉ lệ | Số HS | Tỉ lệ | |
35 | 17 | 48,6 % | 10 | 28,6 % | 8 | 22, 8 % |
Dựa vào kết quả ở bảng trên tôi thấy đa số khả năng dùng từ ngữ các em còn hạn chế tương đối nhiều. Đây là một điều dễ hiểu vì phân môn này cung cấp cho các em nhiều kiến thức, giúp các em nói đúng và sử dụng đúng từ ngữ trong nói và viết.
Qua thực tế giảng dạy, tôi thấy còn một số hạn chế ảnh hưởng không nhỏ đến việc học Tiếng Việt nói chung và phân môn Luyện từ và câu nói riêng. Cụ thể là:
* Về phía giáo viên
+ Ưu điểm
- Giáo viên được trang bị đầy đủ sách giáo khoa, sách giáo viên, tranh ảnh và các đồ dùng dạy học hiện đại phục vụ cho việc giảng dạy. Giáo viên thường xuyên sử dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học vào tiết học.
- Được nhà trường thường xuyên tổ chức các tiết chuyên đề về phân môn Luyện từ và câu để nâng cao hiệu quả dạy học trong khối. Nhà trường tổ chức học hai buổi trên ngày nên giáo viên có thời gian rèn thêm vào buổi chiều.
- Mỗi giáo viên luôn cố gắng trau dồi kiến thức, rèn kĩ năng nghiệp vụ, nhiệt tình, chú ý học hỏi, tích góp các kinh nghiệm cho bản thân và đồng nghiệp, thích nghiên cứu và dạy Luyện từ và câu có hiệu quả.
+ Tồn tại
- Còn một số ít thầy cô giáo chưa quan tâm đến việc làm giàu vốn từ, sửa
5
lỗi cho học sinh khi các em nói sai, viết sai, …
- Một số giáo viên chưa kích thích được sự ham muốn, yêu thích môn học này của học sinh.
* Về phía học sinh
+ Ưu điểm:
- Các em có đủ sách giáo khoa, sách vở bài tập, từ điển Tiếng Việt.
- Được sự quan tâm ủng hộ nhiệt tình của các bậc phụ huynh.
+ Tồn tại:
- Khả năng tiếp thu của học sinh trong lớp không đồng đều. Một số em chưa thích học phân môn Luyện từ và câu.
- Kiến thức về vốn từ, cấu tạo từ, từ loại, thành phần câu, … là mạch kiến thức mới, lên lớp 4 các em mới bắt đầu làm quen nên tương đối khó.
- Một số em còn dùng nhiều từ mang tính địa phương (phương ngữ)
2.3. Mô tả, phân tích các giải pháp
Biện pháp1: Phát huy tính tích cực của học sinh bằng hình ảnh trực quan.
Muốn phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh người giáo viên phải có hệ thống câu hỏi trong mỗi bài phải thật cụ thể phù hợp với mọi đối tượng học sinh.
Ví dụ 1: Bài Mở rộng vốn từ “Đồ chơi – Trò chơi”
Giáo viên yêu cầu học sinh chuẩn bị 1 số đồ chơi các con hay chơi hàng ngày. Sau đó, miêu tả lại đồ vật đó cùng cách chơi.
- Đồ chơi: diều / Trò chơi: thả diều
- Đồ chơi: Đầu sư tử, đèn giá / Trò chơi: múa sư tử, rước đèn
- Đồ chơi: Dây thừng / Trò chơi: kéo co
- Đồ chơi: khăn bịt mắt / Trò chơi: Bịt mắt bắt dê….
Qua bài tập này giúp các em tăng sự tư duy, trí thông minh, tránh những trò chơi nguy hiểm có hại, đồng thời các em cũng biết được từ chuẩn của Tiếng Viêt: “múa sư tử”/ từ địa phương “múa lân” …
Trò chơi bịt mắt bắt dê và kéo co
6
Trò chơi múa sư tử và thả diều
Ví dụ 2: Bài Mở rộng vốn từ Nhân hậu - Đoàn kết (trang 17)
Bài 1: Tìm các từ ngữ:
a. Thể hiện lòng nhân hậu, tình cảm yêu thương đồng loại.
b. Trái nghĩa với nhân hậu hoặc yêu thương.
c. Thể hiện tinh thần đùm bọc hoặc giúp đỡ đồng loại.
d. Trái nghĩa với đùm bọc hoặc giúp đỡ.
Ở bài tập này, tôi hướng dẫn học sinh như sau:
- Dựa vào các bài Tập đọc Dế Mèn bênh vực kẻ yếu, bài Chính tả Mười năm cõng bạn đi học để tìm các từ theo các yêu cầu của bài tập.
- Cho học sinh xem một trích đoạn kênh hình về cảnh cứu trợ, ủng hộ đồng bào gặp thiên tai, ủng hộ người nghèo… để giúp các em liên hệ tìm từ dễ hơn.
- Các em có thể tìm: tương thân tương ái, đùm bọc, khó khăn, hoạn nạn, thiên tai, đoàn kết, chia sẻ, cảm thông...
Các tình nguyện viên tham phát quà cứu trợ trong đợt dịch Covid 19
Với cách làm này, học sinh dễ dàng tìm từ mà không bị nhầm và sai từ, các em tìm được nhiều từ khá phong phú.
Biện pháp 2: Thay đổi nhiều hình thức dạy học phong phú, đa dạng.
Ví dụ
- Thảo luận nhóm để tìm từ đúng với yêu cầu đề bài.
- Chơi trò chơi “Gắn thẻ từ”. Từ trò chơi tạo cho học sinh hứng thú học tập.
7
- Tọa đàm, trao đổi, và trả lời các câu hỏi do mình đưa ra dẫn dắt để giúp học sinh hiểu thế nào là danh từ.
- Học sinh vận dụng những kiến thức đã học để hoàn thành các bài vào phiếu.
Các em tham gia thảo luận nghiên cứu bài học
Như vậy trong một tiết học, việc giáo viên vận dụng linh hoạt các hình thức dạy học trong dạy luyện từ và câu là nhiệm vụ cần thiết. Với cách làm này đã thu hút học sinh hào hứng tham gia vào bài học, các em chủ động tiếp thu kiến thức, vận dụng làm bài tốt mà giờ học vẫn nhẹ nhàng.
Biện pháp 3: Phát hiện và bồi dưỡng những học sinh năng khiếu qua đó góp phần nêu gương nhằm nâng cao chất lượng đại trà
Một lớp học bao giờ cũng có nhiều đối tượng như học hoàn thành xuất sắc, hoàn thành tốt, hoàn thành, còn loại chưa hoàn thành. Các bài tập trong sách giáo khoa theo yêu cầu của Chuẩn kiến thức, kĩ năng thì mọi đối tượng học sinh đều phải đạt được. Hơn nữa nhà trường tổ chức học hai buổi trên ngày nên có nhiều thời gian rèn luyện thêm vào buổi chiều. Chính vì vậy, bản thân tôi nhận thấy cần phải có các bài tập dành cho học sinh năng khiếu, từng bước nâng cao chất lượng học sinh chưa hoàn thành, và hoàn thành ở mức thấp là việc làm thường xuyên trong các giờ học.
Ví dụ: Bài Mở rộng vốn từ: Ý chí - Nghị lực
Ngoài việc, các em đã được thực hành qua những bài tập trong SGK. Tôi còn giúp học sinh nắm vững hơn qua việc luyện tập các bài tập một cách có hệ thống.
Bài tập 1: Chọn từ thích hợp trong các từ sau để điền vào ô trống: ý chí, quyết chí, chí hướng, chí thân.
a. Nam là người bạn ….. của tôi.
b. Hai người thanh niên yêu nước ấy cùng theo đuổi một……
c. ………..của Bác Hồ cũng là ……của toàn thể nhân dân Việt Nam.
d. Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
8
Đào núi và lấp biển
……. ắt làm nên.
Việc xây dựng bài tập để luyện tập củng cố như trên chẳng những giúp học sinh ghi nhớ, khắc sâu những kiến thức đã học mà còn có ý thức tự tìm hiểu tự mở rộng vốn hiểu biết về từ, thích được khám phá đươc trải nghiệm trong mỗi học sinh, tiết học còn giúp các em hăng hái hơn trong học tập. Việc xây dựng bài tập phải phù hợp với các đối tượng học sinh đã giúp cho chất lượng học phân môn Luyện từ và câu tiến bộ rõ rệt.
Biện pháp 4: Phối hợp bài dạy với các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
Ví dụ 1: Dạy học qua giờ sinh hoạt sao Đội
Trước giờ sinh hoạt đội tôi thường chuẩn bị sẵn cho các em một hệ thống câu hỏi liên quan đến chủ đề của môn học. Hệ thống câu hỏi như sau
Bạn hãy nêu một câu thành ngữ ca ngợi tài trí của con người? (chủ đề tài năng)
+ Người ta là hoa đất.
+ Chuông có đánh mới kêu
Đèn có khêu mới tỏ
+ Nước lã mà vã nên hồ
Tay không mà nổi cơ đồ mới ngoan
Bạn hãy đặt một câu có từ nói về cái đẹp? ( chủ đề vẻ đẹp muôn màu)….
Tôi thường tổ chức các em chơi trò chơi “ chuyền hoa”. Trò chơi như sau: Trưởng ban học tập nêu lại luật chơi và sẽ bắt một bài hát hoặc một bài thơ do các em tự chọn. Khi đọc thơ hoặc hát bài hát đi kèm theo giỏ hoa có gắn hệ thống câu hỏi. bài hát hoặc giỏ hoa dừng ở đâu thì bạn đó sẽ bốc câu hỏi đọc và trả lời. Nếu trả lời đúng được thưởng một tràn pháo tay. Trò chơi tiếp tục diễn ra tương tự.
Qua trò chơi “chuyền hoa” giúp các em tái hiện lại kiến thức đã học đồng thời khơi nguồn sáng tạo trong học sinh, đam mê với môn học.
Ví dụ 2: Dạy học qua việc tổ chức các cuộc thi, hội vui học tập, giao lưu học sinh năng khiếu.
Qua trò chơi Rung chuông vàng, tôi hướng dẫn học sinh chơi như sau:
- Bước 1: Phổ biến luật chơi.
- Bước 2: Nêu yêu cầu chơi.
Học sinh suy nghĩ, lần lượt viết vào bảng con các từ thích hợp trong ngoặc để hoàn chỉnh các câu thành ngữ. Sau thời gian quy định học sinh sẽ giơ bảng. Em nào chưa đúng sẽ bị loại đứng sang một bên và phải hát một bài hoặc làm một động tác gây cười cho cả lớp mới được quay lại “sàn thi đấu”
- Bước 3: Yêu cầu học sinh chơi.
Sau đó tôi chốt lời giải đúng cho học sinh ghi nhớ các câu thành ngữ đã hoàn chỉnh.
9
Các em đang tham gia trò chơi rung chuông vàng
Tóm lại trong dạy học phối hợp các hoạt động ngoài giờ lên lớp nhằm tạo hứng thú cho học sinh là rất quan trọng. Nó không những củng cố các kiến thức đã được học mà còn góp phần nâng cao hiệu quả của việc thực hành tiếng Việt và làm cho phân môn luyện từ và câu không còn được đánh giá là khô khan trong các phân môn Tiếng Việt. Khi học sinh có hứng thú, các em sẽ tự giác, chủ động học tập chủ động nắm được kĩ năng, kiến thức và yêu thích môn học hơn.
Biện pháp 5: Thay đổi ngữ liệu yêu cầu của bài trong Sách giáo khoa sao cho phù hợp với thực tế và tư duy của học sinh.
- Ví dụ 1: Trong bài: Luyện tập cẩu kể Ai là gì?
Bài tập số 3: Có lần, em cùng một số bạn trong lớp đến thăm bạn Hà bị ốm. Em giới thiệu với bố mẹ bạn Hà từng người trong nhóm. Hãy viết một đoạn văn ngắn kể lại chuyện đó (có dùng câu kể "Ai là gì?”).
- Trong lớp sẽ có học sinh chưa từng đi thăm bạn ốm cùng nhau, vậy học sinh sẽ sử dụng câu kể Ai là gì? để giới thiệu với bố mẹ bạn ra sao? Chính vì vậy, để các em có thể viết được đoạn văn này, tôi mạnh dạn thay đổi ngữ liệu như sau:
Bài tập số 3: Có lần, em cùng một số bạn trong lớp đến nhà bạn chơi, dự sinh nhật bạn hay thăm bạn ốm, ... Em giới thiệu với bố mẹ bạn từng người trong nhóm. Hãy viết một đoạn văn ngắn kể lại buổi đi thăm đó (có dùng câu kể "Ai là gì?”).
Với biện pháp này, học sinh thực sự dễ hình dung và viết đoạn văn chân thực, phong phú hơn rất nhiều.
Kiến thức tiếng Việt vốn bắt nguồn từ đời sống thực tế, nếu trong khi dạy, giáo viên liên hệ thực tế để học sinh tìm kiến thức thì các em làm bài tập tốt hơn, hứng thú hơn. Ngược lại sau mỗi hoạt động hoặc mỗi bài, giáo viên cần liên hệ thực tế để giáo dục các em vận dụng những điều đã học vào cuộc sống. Có như vậy, các em mới cảm thấy kiến thức bài học thật gần gũi, yêu thích môn học hơn.
Ví dụ 2: Mở rộng vốn từ: Ý chí - Nghị lực (tuần 13)
10
Bài 3: Viết một đoạn văn ngắn nói về một người do có ý chí, nghị lực nên đã vượt qua nhiều thử thách, đạt được thành công.
Với bài tập này, tôi yêu cầu học sinh có thể liên hệ ngoài việc viết về những nhân vật mà các em được học, được xem trên báo, đài các em có thể viết về những bạn trong lớp, trong trường hoặc chính người thân của em. Và thực tế khi dạy bài này, khá nhiều học sinh trong lớp tôi đã chọn viết bạn trong lớp và người thân của mình. Khi mời đọc bài, sửa trước lớp, các em rất ngạc nhiên, thích thú. Tôi đã chọn bài làm tốt kể về những người gần gũi xung quanh để giáo dục, nêu gương trước lớp. Vì những nhân vật đó chính là con người cụ thể mà các em được biết, được thấy, như vậy sẽ có tính giáo dục tốt hơn.
Như vậy từ thực tiễn cuộc sống, các em đã gắn vào với bài học một cách nhẹ nhàng. Rất nhiều học sinh trong lớp có bài viết hay, cảm động với lời kể chân thành mộc mạc.
Biện pháp 6: Nắm vững phương pháp dạy một số dạng bài tiêu biểu
DẠNG 1: CẤU TẠO TỪ
Hướng dẫn và tổng hợp cho học sinh ghi nhớ nội dung kiến thức.
Khi giảng dạy, tôi luôn cố gắng rèn học sinh trong các giờ học. Tổng hợp cho học sinh hiểu và ghi nhớ những kiến thức trọng tâm.
* Từ ghép: Là từ do hai hoặc nhiều tiếng có nghĩa ghép lại tạo thành nghĩa chung. Từ ghép được chia thành hai kiểu:
- Từ ghép có nghĩa tổng hợp: Là từ ghép mà nghĩa của nó biểu thị những loại rộng hơn, lớn hơn, khái quát hơn so với nghĩa các tiếng trong từ.
- Từ ghép có nghĩa phân loại: Thường gồm có hai tiếng, trong đó có một tiếng chỉ loại lớn và một tiếng có tác dụng chia loại lớn đó thành loại nhỏ hơn.
* Từ láy: Là từ gồm hai hay nhiều tiếng láy nhau. Các tiếng láy có thể có một phần hay toàn bộ âm thanh được lặp lại.
- Căn cứ vào bộ phận được lặp lại, người ta chia từ láy thành bốn kiểu: Láy tiếng, láy vần, láy âm, láy cả âm và vần.
- Căn cứ vào số lượng tiếng được lặp lại, người ta chia thành ba dạng từ láy: láy đôi, láy ba, láy tư.
Hướng dẫn học sinh cách phân định ranh giới từ.
Để xác định được từ nào đó là một từ (từ phức) hay hai từ đơn bằng cách xem xét tổ hợp ấy về hai mặt: kết cấu và nghĩa.
* Về mặt kết cấu, tôi hướng dẫn học sinh dùng thao tác chêm, xen
Ví dụ: tung cánh Tung đôi cánh
lướt nhanh Lướt rất nhanh
- Tôi yêu cầu học sinh so sánh từ tung cánh với từ tung đôi cánh có gì khác nhau?
- Quan hệ giữa các tiếng trong từ như thế nào?
- Sau đó tôi chốt cho học sinh hiểu nếu quan hệ giữa các tiếng trong từ mà lỏng lẻo, dễ tách rời, có thể chêm, xen một tiếng khác từ bên ngoài vào mà nghĩa của từ về cơ bản vẫn không thay đổi thì đó là hai từ đơn.
* Về mặt nghĩa
11
- Nếu tổ hợp đó gọi tên, một sự vật hiện tượng trong thế giới khách quan hay biểu đạt một khái niệm về sự vật, hiện tượng thì tổ hợp ấy là một từ ghép.
Ví dụ: Mặt hồ, sóng thần, bánh rán….
- Tôi hướng dẫn để học sinh hiểu một số từ gọi tên hai hay nhiều sự vật hiện tượng trong thế giới khách quan hay biểu đạt nhiều khái niệm về sự vật, hiện tượng thì từ ấy là kết hợp của hai hay nhiều từ đơn.
Ví dụ: trải rộng, chạy đi, ….
Lưu ý học sinh:
+ Có những từ mang tính chất trung gian, nghĩa của nó mang đặc điểm của cả hai loại (từ phức và hai từ đơn). Trong trường hợp này, tuỳ từng trường hợp cụ thể mà ta có kết luận nó thuộc loại nào.
+ Khả năng dùng một yếu tố thay cho cả từ cũng là cách để chúng ta xác định tư cách từ.
Ví dụ: Mùa xuân những cánh én đã bay về. (cánh én chỉ con chim én)
Những bắp ngô chỉ còn chờ tay người đến mang về. (tay người chỉ con người).
Hướng dẫn học sinh các cách phân biệt từ ghép và từ láy dễ lẫn lộn.
- Nếu các tiếng trong từ có cả quan hệ về nghĩa và quan hệ về âm (âm thanh) thì ta xếp vào nhóm từ ghép.
Ví dụ: thúng mủng, tươi tốt, đi đứng, mặt mũi, phẳng lặng, mơ mộng, ...
- Nếu các từ chỉ còn một tiếng có nghĩa, còn một tiếng đã mất nghĩa nhưng hai tiếng không có quan hệ về âm thì ta xếp vào nhóm từ ghép.
Ví dụ: Xe cộ, tre pheo, gà qué, chợ búa, ...
- Nếu các từ chỉ còn một tiếng có nghĩa, còn một tiếng đã mất nghĩa nhưng hai tiếng có quan hệ về âm thì ta xếp vào nhóm từ láy.
Ví dụ: chim chóc, đất đai, tuổi tác, thịt thà, cây cối, máy móc, ...
- Các từ không xác định được hình vị gốc (tiếng gốc) nhưng có quan hệ về âm thì đều xếp vào lớp từ láy.
Ví dụ: nhí nhảnh, bâng khuâng, dí dỏm, chôm chôm, thằn lằn, chích choè, ...
- Các từ có một tiếng có nghĩa và một tiếng không có nghĩa nhưng các tiếng trong từ được biểu hiện trên chữ viết không có phụ âm đầu thì cũng xếp vào nhóm từ láy (láy vắng khuyết phụ âm đầu).
Ví dụ: ồn ào, ầm ĩ, ấm áp, im ắng, ao ước, yếu ớt, ...
- Các từ có một tiếng có nghĩa và một tiếng không có nghĩa có phụ âm đầu được ghi bằng những con chữ khác nhau nhưng có cùng cách đọc (c/k/q; ng/ngh; g/gh) cũng được xếp vào nhóm từ láy.
Ví dụ: cuống quýt, cũ kĩ, ngốc nghếch, gồ ghề, ...
Bài luyện tập luyện thêm:
Bài tập: Chép lại đoạn thơ sau rồi gạch một gạch dưới các từ phức:
Em mơ làm mây trắng
Bay khắp nẻo trời cao
Nhìn non sông gấm vóc
Quê mình đẹp biết bao.
12
*Đáp án: Từ phức: non sông, gấm vóc, biết bao.
Trong việc dạy cho học sinh năm scaaus tạo từ tôi phát triển cho học sinh qua sơ đồ tư duy lo gic.
Cấu tạo từ
Cấp 1 Từ đơn Từ phức
Cấp 2 Từ ghép Từ láy
Mỗi cấp đều có phân loại riêng và cách thức riêng sao cho học sinh dễ nắm, dễ vận dụng.
DẠNG 2: TỪ LOẠI
Hướng dẫn và tổng hợp cho học sinh những kiến thức cần ghi nhớ về danh từ, động từ, tính từ.
* Danh từ: là những từ dùng chỉ sự vật; người, vật, hiện tượng, khái niệm, đơn vị, ... Có hai loại danh từ đó là danh từ chung và danh từ riêng.
- Danh từ chung: Dùng để gọi chung tên của các sự vật
Tôi yêu cầu học sinh cho ví dụ cụ thể cho mỗi loại danh từ:
- Danh từ chỉ người: bố, mẹ, học sinh, bộ đội, ...
- Danh từ chỉ vật: bàn ghế, sách vở, sông, suối, cây cối, ...
- Danh từ chỉ hiện tượng: nắng, mưa, gió, bão, động đất, ...
- Danh từ chỉ đơn vị: (ghép được với số đếm).
- Danh từ khái niệm: Là các khái niệm trừu tượng tồn tại trong nhận thức của người, không nhìn được bằng mắt. Không cảm nhận được bằng các giác quan. Ví dụ: đạo đức, kinh nghiệm, cách mạng, tư tưởng, tinh thần, hạnh phúc, cuộc sống, lịch sử, tình yêu, niềm vui, ...
- Danh từ riêng: Dùng chỉ các tên riêng của người hoặc địa danh.
Ví dụ:
- Chỉ tên người: Phạm Đức Hải Huy, Thu Hiền, ...
- Từ dùng với ý nghĩa đặc biệt: Người, Bác Hồ, ...
- Danh từ có thể kết hợp với các từ chỉ số lượng ở phía trước, các từ chỉ định ở phía sau và một số từ ngữ khác để lập thành cụm danh từ. Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ và một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
* Động từ: Động từ là những từ chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật.
Ví dụ: - Đi, chạy, nhảy, ... (động từ chỉ hoạt động)
- Vui, buồn, giận, ... (động từ chỉ trạng thái)
Khi dạy những bài về động từ, tôi lưu ý học sinh mấy lưu ý về động từ chỉ trạng thái:
- Đặc điểm ngữ pháp nổi bật nhất của động từ chỉ trạng thái là:
+ Động từ chỉ hoạt động có thể kết hợp với từ xong ở phía sau (ăn xong, đọc xong)
+ Động từ chỉ trạng thái không kết hợp với xong ở phía sau
13
( không nói: còn xong, hết xong, kính trọng xong, …).
- Trong Tiếng Việt có một số loại động từ chỉ trạng thái sau:
+ Động từ chỉ trạng thái tồn tại (hoặc trạng thái không tồn tại): còn, hết, có, …
+ Động từ chỉ trạng thái biến hoá: thành, hoá, …
+ Động từ chỉ trạng thái tiếp thụ: được, bị, phải, chịu, …
+ Động từ chỉ trạng thái so sánh: bằng, thua, hơn, là, …
- Một số động từ sau đây cũng được coi là động từ chỉ trạng thái: nằm, ngồi, ngủ, thức, nghỉ ngơi, suy nghĩ, đi, đứng, lăn, lê, vui, buồn, hồi hộp, băn khoăn, lo lắng, … Các từ này có một số đặc điểm sau:
+ Một số từ vừa được coi là động từ chỉ hành động, lại vừa được coi là động từ chỉ trạng thái.
+ Một số từ chuyển nghĩa thì được coi là động từ chỉ trạng thái (trạng thái tồn tại.)
Ví dụ: Bác đã đi rồi sao Bác ơi! (Tố Hữu)
Anh ấy đứng tuổi rồi.
+ Một số từ mang đặc điểm ngữ pháp của tính từ (kết hợp được với các từ chỉ mức độ)
Sau khi học sinh nắm chắc các khái niệm về động từ, tôi hướng dẫn cho học sinh hiểu thế nào là cụm động từ:
- Động từ thường kết hợp với các phụ từ mệnh lệnh (ở phía trước) và một số từ ngữ khác để tạo thành cụm động từ. Cụm động từ là loại tổ hợp từ do động từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Nhiều động từ phải có các từ ngữ phụ thuộc đi kèm, tạo thành cụm động từ mới trọn nghĩa.
*Tính từ: Tính từ là những từ miêu tả đặc điểm hoặc tính chất của sự vật, hoạt động, trạng thái, …
Tôi chốt cho học sinh có hai loại tính từ đáng chú ý là:
- Tính từ chỉ tính chất chung không có mức độ (xanh, tím, sâu, vắng,)
- Tính từ chỉ tính chất có xác định mức độ - mức độ cao nhất (xanh lè, tím ngắt, sâu hoắm, vắng tanh, …)
khi học sinh nắm chắc các khái niệm về tính từ, tôi hướng dẫn cho học sinh hiểu thế nào là cụm tính từ:
- Tính từ có thể kết hợp với các từ chỉ mức độ như: rất, hơi, lắm, quá, cực kì, vô cùng, … để tạo tạo thành cụm tính từ (khả năng kết hợp với các phụ từ mệnh lệnh (như động từ) ngay trước nó là rất hạn chế).
Hướng dẫn học sinh phân biệt từ chỉ đặc điểm, từ chỉ tính chất, từ chỉ trạng thái.
- Từ chỉ đặc điểm: Đặc điểm là nét riêng biệt, là vẻ riêng của một một sự vật nào đó (có thể là người, con vật, đồ vật, cây cối, ...). Đặc điểm của một vật chủ yếu là đặc điểm bên ngoài (ngoại hình) mà ta có thể nhận biết trực tiếp qua mắt nhìn, tai nghe, tay sờ, mũi ngửi, ... Đó là các nét riêng, vẻ riêng về màu sắc, hình khối, hình dáng, âm thanh, ... của sự vật. Đặc điểm của một vật cũng có thể là đặc điểm bên trong mà qua quan sát, suy luận, khái quát, ... ta mới có thể nhận
14
biết được. Đó là các đặc điểm về tính tình, tâm lí, tính cách của một người, độ bền, giá trị của một đồ vật...
Từ chỉ đặc điểm là từ biểu thị các đặc điểm của sự vật, hiện tượng như đã nêu ở trên.
VD: + Từ chỉ đặc điểm bên ngoài: cao, thấp, rộng, hẹp, xanh, đỏ, ...
+ Từ chỉ đặc điểm bên trong: tốt, ngoan, chăm chỉ, bền bỉ, ...
- Từ chỉ tính chất: Tính chất cũng là đặc điểm riêng của sự vật, hiện tượng (bao gồm cả những hiện tượng xã hội, những hiện tượng trong cuộc sống, ...), nhưng thiên về đặc điểm bên trong, ta không quan sát trực tiếp được, mà phải qua quá trình quan sát, suy luận, phân tích, tổng hợp ta mới có thể nhân biết được. Do đó, từ chỉ tính chất cũng là từ biểu thị những đặc điểm bên trong của sự vật, hiện tượng.
Ví dụ: Tốt, xấu, ngoan, hư, nặng, nhẹ, sâu sắc, nông cạn, suôn sẻ, hiệu quả, thiết thực, ...
Như vậy, khi dạy học sinh phân biệt (một cách tương đối) từ chỉ đặc điểm và từ chỉ tính chất, tôi định hướng cho học sinh: Từ chỉ đặc điểm thiên về nêu các đặc điểm bên ngoài, còn từ chỉ tính chất thiên về nêu các đặc điểm bên trong của sự vật, hiện tượng. Một quy ước mang tính sư phạm như vậy được coi là hợp lí và giúp học sinh tránh được những thắc mắc không cần thiết trong quá trình học tập.
- Từ chỉ trạng thái: Tôi hướng dẫn cho học sinh hiểu Trạng thái là tình trạng của một sự vật hoặc một con người, tồn tại trong một thời gian nào đó. Từ chỉ trạng thái là từ chỉ trạng thái tồn tại của sự vật, hiện tượng trong thực tế khách quan.
Ví dụ: Trời đang đứng gió.
Người bệnh đang hôn mê.
Cảnh vật yên tĩnh quá.
Mặt trời toả ánh nắng rực rỡ.
Xét về mặt từ loại, từ chỉ trạng thái có thể là động từ, có thể là tính từ hoặc mang đặc điểm của cả động từ và tính từ (từ trung gian), song theo như định hướng trong nội dung chương trình SGK, ở cấp tiểu học, tôi hướng dẫn học sinh xếp chúng vào nhóm động từ.
Hướng dẫn học sinh cách phân biệt các danh từ, động từ, tính từ dễ lẫn lộn
Tôi lưu ý học sinh: Để phân biệt các danh từ, động từ, tính từ dễ lẫn lộn, ta thường dùng các phép liên kết (kết hợp) với các phụ từ.
*Danh từ:
- Có khả năng kết hợp với các từ chỉ số lượng như: mọi, một, hai, ba, những, các, ... ở phía trước; những tình cảm, những khái niệm, những lúc, những nỗi đau, ...
-Danh từ kết hợp được với các từ chỉ định: này, kia, ấy, nọ, đó, ... ở phía sau hôm ấy, trận đấu này, tư tưởng đó, ...
-Danh từ có khả năng tạo câu hỏi với từ nghi vấn “nào” đi sau; lợi ích nào? chỗ nào? khi nào?...
15
- Các động từ và tính từ đi kèm: sự, cuộc, nỗi, niềm, cái, ... ở phía trước thì tạo thành một danh từ mới; sự hi sinh, cuộc đấu tranh, nỗi nhớ, niềm vui, ...
- Chức năng ngữ pháp thay đổi cũng cũng dẫn đến sự thay đổi về thể loại:
Ví dụ: Sạch sẽ là mẹ sức khoẻ.
sạch sẽ (tính từ) đã trở thành danh từ.
* Động từ:
- Có khả năng kết hợp với các phụ từ mệnh lệnh: hãy, đừng, chớ, ... ở phía trước; hãy nhớ, đừng băn khoăn, chớ hồi hộp, ...
- Có thể tạo câu hỏi bằng cách đặt sau chúng từ bao giờ hoặc bao lâu (tính từ không có khả năng này) đến bao giờ? chờ bao lâu?...
*Tính từ:
- Có khả năng kết hợp được với các từ chỉ mức độ như: rất, hơi, lắm, quá, cực kì, vô cùng, ... rất tốt, đẹp lắm, ...
Tôi lưu ý với học sinh: Các động từ chỉ cảm xúc (trạng thái) như: yêu, ghét, xúc động, ... cũng kết hợp được với các từ: rất, hơi, lắm, .... Vì vậy, khi còn băn khoăn một từ nào đó là động từ hay tính từ thì nên cho thử kết hợp với hãy, đừng, chớ, ... nếu kết hợp được thì đó là động từ.
Các bài luyện tập:
Qua bài học giúp các em nắm được chắc kiến thức tôi đưa ra hệ thống bài tập tương tự cho cá em luyện tập để củng cố lại các kiến thức đã học giờ hướng dẫn học như sau:
Bài 1: Cho các từ sau
Bác sĩ, nhân dân, hi vọng, thước kẻ, sấm, văn học, cái, thợ mỏ, mơ ước, xe máy, sóng thần, chiếc, bàn ghế, gió mùa, xã, huyện, phấn khởi, tự hào, mong muốn, truyền thống, hoà bình.
a. Xếp các từ trên vào hai loại: Danh từ và không phải danh từ.
b. Xếp các danh từ tìm được vào các nhóm: Danh từ chỉ người, danh từ chỉ vật, danh từ chỉ hiện tượng, danh từ chỉ khái niệm, danh từ chỉ đơn vị.
* Đáp án
a. - Không phải danh từ: phấn khởi, tự hào, mong muốn.
b. - Danh từ chỉ hiện tượng: sấm, sóng thần, gió mùa.
- Danh từ chỉ khái niệm: văn học, hoà bình, truyền thống.
- Danh từ chỉ đơn vị: cái, xã, huyện.
Bài 2: Tìm chỗ sai trong các câu sau và sửa lại cho đúng
a. Bạn Vân đang nấu cơm nước.
b. Bác nông dân đang cày ruộng.
c. Mẹ cháu vừa đi chợ búa.
d. Em có một người bạn bè rất thân.
*Đáp án:
Các từ cơm nước, ruộng nương, chợ búa, bạn bè đều có nghĩa khái quát, không kết hợp được với ĐT mang nghĩa cụ thể hoặc với từ chỉ số ít ở trước.
Cách sửa: Bỏ tiếng đứng sau của mỗi từ; nước, nương, búa, bè.
16
Qua hệ thống bài tập trên đã giúp học sinh rất nhiều trong việc ghi nhớ, ôn tập và khắc sâu kiến thức. Những bài tập này tôi rèn học sinh vào những giờ hướng dẫn học đã giúp cho chất lượng học môn luyện từ và câu tốt hơn.
DẠNG 3: CÂU PHÂN LOẠI THEO MỤC ĐÍCH NÓI.
Giáo viên hệ thống, tổng hợp kiến thức cho học sinh.
*Câu hỏi: (Tuần 13- Lớp 4)
- Câu hỏi (còn gọi là câu nghi vấn) dùng để hỏi về những điều chưa biết.
- Phần lớn câu hỏi là để hỏi người khác, nhưng cũng có câu hỏi dùng để tự hỏi mình.
- Câu hỏi thường có các từ nghi vấn: ai, gì, nào, sao, không, ...Khi viết, cuối câu hỏi phải có dấu chấm hỏi.
*Câu kể: (Tuần 16- Lớp 4)
- Câu kể (còn gọi là câu trần thuật) là câu nhằm mục đích kể, tả hoặc giới thiệu về sự vật, sự việc; hoặc dùng để nói lên ý kiến hoặc tâm tư của người. Cuối câu kể phải ghi dấu chấm.
- Câu kể có các cấu trúc: Ai làm gì? Ai thế nào? Ai là gì?
* Câu khiến: (Tuần 27- Lớp 4)
- Câu khiến (câu cầu khiến, câu mệnh lệnh) dùng để nêu yêu cầu, đề nghị, mong muốn, ... của người nói, người viết với người khác.
- Khi viết, cuối câu khiến ghi dấu chấm than hoặc dấu chấm.
- Muốn đặt câu khiến, có thể dùng một trong những cách sau:
+ Thêm từ hãy hoặc đừng, chớ, nên, phải, ... vào trước động từ.
+ Thêm từ lên hoặc đi, thôi, nào, ...vào cuối câu.
+ Thêm từ đề nghị hoặc xin, mong, ...vào đầu câu.
- Dùng giọng điệu phù hợp với câu khiến.
Trong giảng dạy tôi lưu ý cho học sinh: Khi nêu yêu cầu, đề nghị, phải giữ phép lịch sự. Muốn vậy, cần có cách xưng hô cho phù hợp và thêm vào trước hoặc sau động từ các từ Làm ơn, giùm, giúp, ...
- Ta cũng có thể dùng câu hỏi để nêu yêu cầu, đề nghị.
* Câu cảm: (Tuần 30- Lớp 4)
- Câu cảm (câu cảm thán) là câu dùng để bộc lộ cảm xúc (vui mừng, thán phục, đau xót, ngạc nhiên, ...) của người nói.
- Trong câu cảm, thường có các từ: Ôi, chao, chà, quá, lắm, thật, ... Khi viết, cuối câu cảm thường có dấu chấm than.
. Các bài luyện tập
Để củng cố kiến thức cho học sinh luyện tập những bài tương tự để củng cố lại các kiến thức đã học dẫn học như sau
Bài 1: Đặt câu cảm, trong đó có
a. Một trong các từ: Ôi, ồ, chà đứng trước.
b. Một trong các từ lắm, quá, thật đứng cuối.
*Đáp án: Ví dụ: Ôi, biển đẹp quá!
Bài 2: Chuyển các câu sau thành các loại câu hỏi, câu khiến, câu cảm:
a. Cánh diều bay cao.
17
b. Mùa xuân về.
*Đáp án: Ví dụ a. - Cánh diều bay cao không?
Ở dạng bài tập này các em biết hệ thống hóa và tổng hợp kiến thức một cách nhẹ nhàng
DẠNG 4: CÁC THÀNH PHẦN CỦA CÂU CHỦ NGỮ, VỊ NGỮ, TRẠNG NGỮ.
Hệ thống, tổng hợp kiến thức cho học sinh.
- Câu được phân tích ra thành nhiều thành phần, trong đó có những thành phần chính và những thành phần phụ.
- Chủ ngữ (CN)
- Vị ngữ (VN)
- Trạng ngữ(TN)
Hướng dẫn học sinh làm bài tập:
Với những câu mang nội dung thông báo kép học sinh rất dễ bị nhầm lẫn khi xác định chủ ngữ và vị ngữ. Tôi đưa ra ví dụ cho học sinh phân tích và tìm hiểu.
Ví dụ:
- Con gà / to, ngon.
- Con gà to / ngon.
- Những con voi về đích trước tiên / huơ vòi chào khán giả.
- Những con voi / về đích trước tiên, huơ vòi chào khán giả.
- Suối chảy / róc rách.
- Tiếng suối chảy / róc rách.
Tôi hướng dẫn học sinh như sau:
- Yêu cầu xác định đúng mẫu câu:
Ở phần này, khi hướng dẫn HS tìm chủ ngữ, vị ngữ, tôi yêu cầu HS xác định đúng mẫu câu (Ai là gì? Ai làm gì? Ai thế nào?)
Tôi hỏi HS: + Câu này thuộc mẫu câu nào
+ Mục đích thông báo chính của câu là gì?
- Tôi hướng dẫn cụ thể như sau:
Ví dụ (a) và (b)
+ GV hỏi: Câu “Con gà to, ngon” ý nói gì?
HSTL: ý nói con gà vừa to, vừa ngon.
+ GV: Vậy to và ngon cùng giữ chức vụ gì trong câu?
HSTL: là hai vị ngữ song song, chủ ngữ trong câu là Con gà
+ GV câu “Con gà to ngon” ý nói gì?
Nếu học sinh không hiểu thì tôi gợi ý giúp các em: vì không có dấu phẩy tách giữa to và ngon nên ta phải hiểu là: Con gà to thì ngon. Nội dung thông báo chính ở đây là: Con gà ngon.
Vậy vị ngữ chỉ là ngon. Còn to bổ nghĩa cho danh từ Con gà. Do đó chủ ngữ là Con gà to.
Ví dụ (c) và (d):
Câu: “Những con voi về đích trước tiên, huơ vòi chào khán giả”
18
- Tôi gợi ý để học sinh hiểu tương tự như trên: Nội dung câu thông báo có hai ý:
+ Ý 1 là: Những con voi về đích trước.
+ Ý 2 là: Những con voi huơ vòi chào khán giả.
Vậy có hai vị ngữ song song là: về đích trước tiên và huơ vòi chào khán giả, còn chủ ngữ chỉ là: Những con voi.
Câu “Những con voi về đích trước tiên huơ vòi chào khán giả”
- Tôi giúp học sinh hiểu là: Những con voi về đích trước tiên đã huơ vòi chào khán giả. Nội dung thông báo chính là: Những con voi đã huơ vòi chào khán giả.
Vậy huơ vòi chào khán giả là vị ngữ, còn về đích trước tiên bổ nghĩa cho Những con voi đứng ở khối chủ ngữ.
Ví dụ (e) và (f)
- Suối chảy róc rách.
+ Tôi hỏi học sinh: Suối thế nào? (Suối “chảy róc rách”).
+ Tôi yêu cầu học sinh xác định chủ ngữ và vị ngữ.
Giáo viên chốt: chảy róc rách là vị ngữ. Còn Suối là chủ ngữ.
- Tiếng suối chảy róc rách.
+ Tôi hỏi học sinh: Tiếng suối như thế nào?
+ Nếu học sinh trả lời là: Tiếng suối “chảy róc rách”
+ Thì tôi hỏi lại: Tiếng suối có chảy được không? (không chảy được mà chỉ nghe được bằng tai).
+ Vậy tiếng suối ở đây nghe như thế nào? (nghe róc rách).
Tôi chốt cho học sinh: Vậy vị ngữ phải là róc rách, còn chảy làm rõ nghĩa cho Tiếng suối (đứng ở khối chủ ngữ).
. Các bài luyện tập
Bài 1: Tìm chủ ngữ, vị ngữ và trạng ngữ của những câu văn sau
a. Vào một đêm cuối xuân 1947, khoảng 2 giờ sáng, trên đường đi công tác, / Bác Hồ / đến nghỉ chân ở một nhà ven đường.
b. Ngoài suối, trên mấy cành cây cao, / tiếng chim, tiếng ve / cất lên inh ỏi, râm ran.
Bài 2: Tìm chủ ngữ, vị ngữ của các câu sau:
a. Sóng / vỗ loong boong trên mạn thuyền.
b. Tiếng sóng vỗ / loong boong trên mạn thuyền.
c. Những con chim bông biển trong suốt như thuỷ tinh / lăn tròn trên những con sóng.
Phần lớn dạng bài tập này chẳng những giúp các em nắm vững mà còn xuyên suốt ở những lớp trên.
2.4. Kết quả thực hiện
1. Học sinh
- Các em đón nhận tiết học rất sôi nổi, hào hứng và tự giác.
- Biết cách trình bày, trao đổi, tranh luận về những vấn đề gần gũi với đời sống và phù hợp với trình độ của học sinh lớp 4.
19
- Các em được rèn 4 kĩ năng nghe, nói, viết, đọc. Nhiều em không những nói đúng, sử dụng đúng từ ngữ trong nói và viết mà còn nói được hay hơn.
- Hơn nữa các em cảm thấy yêu quý, tự hào và có ý thức giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt thông qua phân môn Luyện từ và câu.
2. Giáo viên
Việc biết sử dụng các biện pháp dạy học như đã nêu đã giúp cho tôi đã đạt được những yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học. Đó là
- Giữa tôi và học sinh có sự phối hợp nhịp nhàng, gây hứng thú cho cả giáo viên và học sinh.
- Giờ học sôi nổi, vui vẻ, nhẹ nhàng, không còn căng thẳng, nặng nề như trước.
* Chính nhờ học tốt phân môn Luyện từ và câu đã giúp cho kết quả chung của môn Tiếng Việt cũng cao hơn, cụ thể:
Các đợt kiểm tra | Sĩ số HS | Số bài trên trung bình | Số bài trung bình | |||
Số lượng | Tỉ lệ | Số lượng | Tỉ lệ | |||
Giữa học kì I | 35 | 6 | 17,1% | 29 | 82,9% | |
Cuối học kì I | 35 | 10 | 28,6% | 25 | 71,4% | |
Giữa học kì 2 | 35 | 17 | 48,6% | 18 | 51,4% | |
Cuối năm | 35 | 23 | 65,7% | 12 | 34,3% | |
Bảng thống kê số liệu đến cuối năm học: 2020-2021
3. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Khi áp dụng những biện pháp trên vào việc giảng dạy phân môn Luyện từ và câu, tôi thu nhận được một số kết quả sau:
Về kiến thức: Học sinh được
- Mở rộng và hệ thống hóa vốn từ.
- Trang bị các kiến thức giảng dạy về từ và câu; từ, cấu tạo từ, từ loại.
- Nắm chắc các kiểu câu: Câu hỏi, câu kể, câu khiến, câu cảm.
- Học sinh biết thêm trạng ngữ trong câu: Trạng ngữ chỉ thời gian, nơi chốn, nguyên nhân, mục đích, phương tiện.
Về kĩ năng: Học sinh có khả năng
- Nhận biết được cấu tạo của tiếng, từ, từ loại, biết đặt câu với những từ đã cho.
- Nhận biết các kiểu câu, các trạng ngữ, đặt câu theo mẫu.
- Biết xác định chủ ngữ, trạng ngữ, vị ngữ trong câu.
Về thái độ
- Các em yêu thích học phần mở rộng vốn từ. Tự tin, mạnh dạn hơn trong học tập và giao tiếp.
- Tỉ lệ học sinh dùng từ chính xác, từ hay tăng lên, kĩ năng viết văn
20
có tiến bộ rất nhiều.
3.2. Khuyến nghị
Để nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt, trước hết mỗi giáo viên không được xem nhẹ một phân môn nào trong môn Tiếng Việt, cũng như một mảng kiến thức nào, lập kế hoạch bài học chú ý phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực để thu hút học sinh chủ động nắm kiến thức. Phải luôn nghiêm túc thực hiện giảng dạy theo nguyên tắc từ đơn giản đến phức tạp, quan tâm bồi dưỡng tất cả các đối tượng học sinh. Bên cạnh đó, không ngừng học tập nâng cao trình độ kiến thức, tích lũy kinh nghiệm, học hỏi đồng nghiệp, tích cực tìm tòi cái mới áp dụng vào dạy học nhằm đạt kết quả cao nhất.
Qua thực tế giảng dạy, dự giờ đồng nghiệp, tôi đưa ra một số dạng tiêu biểu trong phạm vi kiến thức luyện từ và câu ở lớp 4, phù hợp với nhận thức của các em.
Xin chân thành cảm ơn!
Phước Quang, ngày 02 tháng 04 năm 2022
Người viết
Trần Văn Toàn
ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CN&SK CẤP HUYỆN
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------------
